Inobat xola eshikka suyanib,
chuqur xo‘rsindi. Akmalga
nima deydi? Bu oltinchi
joydan qaytishi, hammasida
bir xil javob...
Xola horg‘in qadam tashlab,
ichkariga kirdi. O‘g‘li uyda yo‘q
edi. Ustaxonasida bo‘lsa kerak.
Inobat xola tugunini xontaxta
ustiga qo‘yib, to‘shakka o‘tirdi
va ko‘zlarini yumdi.
Kimningdir oldida izza
bo‘lishdan qochib, sovchilikka
doim o‘zi boradi. Chunki o‘g‘li…
Eshik g‘iyqillab ochildi. Akmal
eshik tutqichini mahkam
ushlaganicha, onasining
huzuriga kirdi. Akmalning yuzi
istarali, qop-qora qosh-ko‘zlari
chiroyli. Ko‘rgan odam borki
havas qiladi, lekin oyog‘i…
Akmal tug‘ilganida Inobat xola
ko‘p azob chekkandi. U paytlar
tibbiyot unchalik
rivojlanmaganmidi yoki
operatsiya qildirish rasm
bo‘lmaganmidi, qiynalib
tug‘ilgan bolaning oyog‘iga
shikast yetdi. Inobat esa
shundan keyin farzand
ko‘rolmaydigan bo‘lib qoldi.
Shiringina bolakay uch
yoshida qiynalib qadam
tashladi.
Yolg‘iz, tag‘in bunaqa bolaga
qanoat qilmadimi yoki bu bir
bahona bo‘ldimi, eri ham
tashlab ketdi. Inobat yig‘ladi-
siqtadi, najot yo‘q, ovundi.
Bolasini yolg‘iz o‘zi katta qildi.
Maktabni bitirganida institutga
kiritishga qurbi yetmasligini
tushundi va o‘g‘li shu
paytgacha o‘rganib olishga
ulgurgan hunariga yo‘l berildi.
Mo‘jazgina hovlining devori
olindi va kichikroq hujra
solindi. Akmal alohida eshikli
shinam ustaxonada etikdo‘zlik
qila boshladi. Mijozlari
ko‘paydi, hunari bilan birga
ro‘zg‘orlariga ham baraka
kirdi, ona-bola yillar davomida
shu baxt sari harakat
qilganlarini tushungandek
bo‘ldilar. Lekin bu baxt
navbatdagi muammo oldida
yo‘qqa chiqib turibdi.
Uylanadigan vaqti keldi, hatto
bir oz o‘tdi ham. Akmalga hech
kim qizini bermadi. Uning
odobiga, mehnatiga havas
qildilar, soppa-sog‘
takasaltanglarga o‘rnak qilib
ko‘rsatdilar, lekin hech kim
qizini bermadi. Unga
achindilar, onasiga achindilar.
Lekin ona tinimsiz eshik qoqdi,
yigit umid bilan kutdi. Qiz
bermadilar.
Takasaltanglar uylanib ketdi,
ko‘rimsiz qizlar-da tengini
topdi. Akmal bo‘ydoqligicha
qoldi.
Shu…
* * *
Akmal onasining ko‘ziga bir
qarashdayoq hammasini
tushundi. Shuning uchun nima
bo‘ldi deb so‘rab o‘tirmadi.
Ona-bola choy ichdilar va
Akmal yana ustaxonasiga
chiqib ketdi. Agronomning
kirza etigiga mix urayotib,
o‘yga berildi. Onasi yorilsa
ham bo‘lardi. «Sening ham
tenging bordir bolam» deb
yig‘lasa, balki yozilarmidi?!
O‘shanda uchinchi sinfda
o‘qishardi. Mana shu etik
egasining qizi Mohira bilan
sinfdosh edilar. Bir kun
nimadir bo‘ldi-yu, muallim
Akmalni Mohiraning oldiga
o‘tqazib qo‘ydi. Ertasiga
darsga kelganlarida parta
ustida «M+A=S» degan yozuv
paydo bo‘lgandi. Akmal
o‘chirishga ulgurmadi.
Kimningdir bolalarcha
qilig‘idan sinfda gap bolaladi
va hamma Mohirani ermaklay
boshladilar. Mohira esa bor
alamini yig‘di va uch so‘zga
joyladi:
«Turqing qursin, cho‘loq!».
Murg‘akkina go‘dak sumkasini
ham olmay, oqsoqlanganicha
uylariga chopib keldi. Yostiqqa
boshini burkab rosa yig‘ladi,
o‘ksib-o‘ksib yig‘ladi. Hech bir
aybi bo‘lmasa-da,
xo‘rlanganidan o‘kinib yig‘ladi.
Birinchi marta o‘zidan, shu
holida tashlab ketgan otasidan
nafratlanib ketdi. Yig‘laganicha
uxlab qoldi.
Eshik taqilladi. O‘qituvchisi
Mohira va ikki sinfdoshini olib
kelgan ekan. Mohira yerga
qarab kechirim so‘radi,
o‘qituvchisi mehribonlik bilan
ertaga albatta maktabga
borishini tayinladi. Maktabga
bordi ham, yana
sinfdoshlariga kirishib ketdi
ham. Lekin ko‘nglidagi yara
bitmadi. O‘nni bitirdilar hamki,
Mohiraga bir og‘iz gapirmadi.
Keyinchalik katta bo‘lganlarida,
sinfdoshlar bir-birlariga mehr
qo‘yib, bu damlar
g‘animatligini tushunganlarida
Mohira Akmalning yo‘lini
to‘sib, qayta-qayta kechirim
so‘radi. Lekin o‘sha mash’um
so‘zlar Akmalning qulog‘i
ostida yangrayverar va u
teskari qarab ketardi.
Hozir Mohira uch bolali
bo‘lgan. O‘tgan yili «o‘n
yillik»da ko‘rdi. Baribir
gaplasholmadi…
Eshik ochilib, bir qiz kirib keldi.
Yerga qaraganicha bir poy
tuflini uzatdi.
— Xolam jo‘natdilar. Mana bu
tuflini tikib berarkansiz.
Akmal poyafzalni qo‘liga olib,
qizni o‘rindiqqa o‘tirishga
taklif etdi.
— Xolangiz kim?
— Anzirat xola borlar-ku,
uylari do‘kon yonida - javob
berdi qiz yerdan ko‘z uzmay.
— Ie, Anzirat xolaning
jiyanimisiz, mehmon ekansiz-
da, bo‘lmasa.
— Ha, Tepaqo‘rg‘ondanman.
Xolamga pillaga qarashish
uchun yordamga keldim, -
gapini davom ettirdi qoraqosh
qiz hanuz yerga qarab.
— Yaxshi. Bu tuflini to‘liq
aylantirib tikish kerak,- dedi
Akmal baquvvat qo‘llari bilan
charmni ezg‘ilab. Qarang,
anchagina so‘tilib ketgan.
Qizning nigohi poyafzalga
qadalish oldidan Akmalning
ko‘zlarida bir to‘xtab o‘tdi va
Akmal hammasini tushundi.
Qizning ko‘zlari... Bir qarashda
sezilmaydi, ammo diqqat
qilinsa, har ikki ko‘zining
qorachig‘i bir tarafga qarab
turishi seziladi.
— Endi ertaga kelasiz, singlim.
Men chiroyli qilib tikib
qo‘yaman.
Qiz yigitdan taralayotgan
mehrni, eng muhimi o‘zidagi
nuqsonga hamdardlik hissini
his qildi. Negadir umrida
birinchi marta yigitlar bilan,
to‘g‘rirog‘i, aynan shu yigit
bilan gaplashgisi keldi.
— Puli qancha bo‘ladi? Ertaga
qancha olib kelay?
Qizning mayin ovozi, odobi
Akmalga ham ta’sir qilib
ulgurgandi.
— Anzirat xola mening ham
xolam, sizdan pul olsam uyat
bo‘lar.
Qiz xiyla qizarib chiqib ketdi.
Uning ortidan qarab qolgan
Akmalning ko‘nglida ajib hislar
qoldi.
* * *
Qiz ertasiga ham, indiniga
ham keldi. Akmal ishni cho‘zar,
bu holat ikkoviga ham ma’qul
edi. Pilla mavsumi
tugagunicha ancha
yaqinlashib qo-lishdi. Qiz
yigitning, yigit qizning
nuqsonini tilga olmadi. Hatto
hamdardlik nuqtai nazaridan
ham bu mavzu ko‘tarilmadi.
Yanada qizig‘i, dil-roziga bir
qadam qoldilar hamki, bu
yaqinlikdan hech kim xabar
topmadi.
Yigirma kunlardan keyin qiz
do‘kon eshigini yopdi va
chetga tikilayotgan tuyulsa-da,
nigohini Akmalning ko‘zlariga
qarab shunday dedi.
— Akmal aka, ertaga uyimizga
ketaman. Sizdek do‘st
topganimdan xur-sandman.
Xayr - dedi-yu, chiqib ketdi.
Eshik sekin yopildi hamki
Akmal o‘ziga kelmadi. Nahot,
shuncha yillar izlagan
gavharini bir onda yo‘qotsa?!
Tezda nima qilishini o‘ylab
oldi. Ustaxonani yopib,
oqsoqlanganicha shosha-
pisha bozorga yo‘l oldi.
Bozordan qizga chiroyli
ro‘mol, atir, xolasi uchun ikkita
issiq non, qand-qurs oldi.
Mo‘ljali - kech kirganda avval
o‘zi, keyin onasi bilan Anzirat
xolanikiga kirish. Agar shular
ham yo‘q desa… demak Akmal
bu dunyodan toq o‘tadi.
— Peshanangda omad yulduzi
chaqnab turibdi. Katta ish
ustidasan, sadaqa qil bolam, -
degan ovoz Akmalning
xayolini bo‘ldi.
Qo‘l uzatib turgan mo‘ltoni
ayolga pul uzatdi. Mo‘ltoni ayol
chetga chiqib, uning ortida
kichkinagina stolga pista bilan
birga lotereya biletlarini yozib
o‘tirgan chol ko‘rindi.
Akmal tavakkal qilib bitta
lotereya olib, tanga bilan qirib
o‘chirdi.
Yutuq yana bitta chiptalik
ekan, ikkinchisiniyam olib
o‘chirdi. Vo ajab! Shu rostmi?!
Ellik million!!!
Akmalning yuragi hapriqib
ketdi.